همانند دوره‌های گذشته، رونمایی از لباس رسمی المپیک ۲۰۲۱ ایران، با واکنش هایی از طرف افراد آگاه و نا آگاه در حوره طراحی لباس و پوشاک همراه بود. در این مقاله قصد داریم با نگاه انتقادی و با هدف رشد و ارتقا جایگاه طراحی مد و لباس در کشوربپردازیم. نگاه نقادانه به پوشاک ورزشکاران المپیکی ایران در مراسم افتتاحیه در ظاهر امر اتفاق مثبتی است ولی زمانی که این انتقادها از از بعد فنی خود خارج شده و در جریان‌های فضای مجازی و توسط افراد نا آشنا به این فضا انجام شود، نه تنها کمکی به رشد جامعه طراحان لباس نخواهد کرد، بلکه جایگاه طراحان لباس ایرانی در میان مردم، از دست می‌رود.
در ابتدا به فرایند طراحی لباس المپیک ایران از ابتدای فراخوان کمیته ملی المپیک بپردازیم. در این دوره، کمیته ملی المپیک ایران در اسفند ماه ۱۳۹۷ فراخوان برای طراحی لباس المپیک ایران را منتشر کرد و از همه فعالان در این عرصه دعوت نمود تا آثار هنری خود را به این کمیته بر مبنای معیارهای تخصصی ارائه نمایند.
معیارهای تخصصی طراحی لباس المپیک
– روانشناسی طرح متناسب با نوع لباس
خلاقیت، نوآوری و ابتکار در طرح و تناسب رنگ
– در نظر گرفتن نگاه حرفه‌ای به آناتومی پوشش در طراحی لباس
– تطابق با شاخص‌های فرهنگ عمومی و نشانه‌های ایرانی و همچنین نمادهایی از پرچم
– استفاده از متدهای الگوسازی روز، برای رسیدن به تن‌خور مناسب طرح نهایی اجرا شده
– آثار ارسالی می‌بایست برای اولین بار در رویدادهای رسمی ارائه شده باشد
– رعایت ضوابط و شاخص‌های طراحی لباس بانوان
اولین نکته ای که در این باره باید به آن بپردازیم این است که برای این جشنواره عمومی چرا بخش زیادی از منتقدین امروزی که در کسوت طراحان و تولیدکنندگان پوشاک هستند، هیچ آثاری ارائه نکرده اند؟ آیا در میان طراحان لباس ما، صرفا نقد یک موضوع، به ساده‌ترین راه برای حرفه‌ای نشان دادن خود بدل شده است؟
مجموع طرح های ارسالی به این فراخوان ۲۳۰ طرح بوده است که با این حجم از منتقدان طراح به نظر بسیار کمتر از جامعه طراحان ایرانی می‌باشد و به گفته دبیر کل کمیته المپیک بررسی و داوری این آثار به کارگروه مد و لباس کشور واگذار شده است.
نحوه انتخاب لباس المپیک ایران ۲۰۲۱
اعضایی که در کمیته داوری این آثار حضور داشند، دو نفر از ورزشکاران، دو نفر از اعضای کمیته ملی المپیک و دو طراح و متخصص از کارگروه مد و لباس کشور بودند که در نهایت پس از بررسی تمام این ۲۳۰ اثر هیچ یک از آثار پذیرفته نشد و در نهایت علیرغم محدودیت‌های زمانی، شورای عالی برندهای پوشاک ایران با همکاری چند برند مطرح خود، از جمله کانی‌راش، ناریان، درسا، بادی اسپینر، زیبو سله بن، ال‌سی‌من و چرم مشهد اقدام به برگزاری جلسات کارشناسی متعدد در زمینه طراحی البسه مورد نیاز کاروان در حوزه های مختلف نمود که درنهایت ۵ طرح منتخب جهت ارائه به کمیته ملی المپیک آماده شد.
ارزیابی این ۵ طرح از اسفند ۹۸ آغاز شد و با تغییر زمان مسابقات تا اسفند ۹۹ ادامه پیدا کرد. همچنین به گفته دبیر کل کمیته ملی المپیک برخی از برندهای خارجی نیز برای طراحی لباس رسمی اعضای کاروان المپیک ایران اعلام آمادگی کردند ولی به منظور ارج نهادن به طراحان ایرانی و معرفی هنر ایرانی، طرح‌های آن‌ها پذیرفته نشدند. تا این مرحله تمامی فرایند بر مبنای اصول و صحیح انجام شده است. یکی از مواردی که مسئولین امر در این زمینه باید به آن پاسخگو باشند، این است که با توجه به عقب افتادن مسابقات المپیک ۲۰۲۰ توکیو به دلیل شیوع کرونا و فرصت مضاعفی که در اختیار کمیته ملی المپیک و کارگروه مد و لباس کشور قرار گرفت، چرا آثاری با کیفیت پایین تولید شدند؟
چند سوال از طراحان لباس المپیک ۲۰۲۱ ایران
در طراحی لباس یکی از موارد انتخاب لباس با توجه به موقعیت مکانی است و برای حضور در هر مکانی لباس باید شرایط و ویژگی های متناسب با آن محیط را داشته باشد با نگاه به طراحی لباس کاروان کشورهای دیگر متوجه می‌شویم، لباس این رویداد باید یک لباس رسمی و در عین حال اسپرت باشد. استفاده از آستین‌های پیلی‌دار با آن حجم گشادی نه تنها رسمی نیست بلکه لباس رسمی کاروان المپیکی ایران را به یک لباس فانتزی و مجلسی بدل می‌کند.
استفاده از المان پرچم که در لباس همه کشورها به عنوان نمادی از آن کشور مورد استفاده قرار میگیرد در کشور ما این المان عینا و با حجم وسیع بر روی لباس قرار میگیرد که لباس رسمی المپیک را با آن حجم حلزونی پرچم در سرشانه تبدیل به یک لباس مجلسی می‌کند. هدف چه بوده؟ آیا در طراحی لباس ما باید المان‌ها را عینا مورد استفاده قرار دهیم!؟
و البته در انتخاب رنگ نیز باید به این موضوع پرداخت که اگر چه رنگ فیروزه‌ای قرابت زیادی با فضای فرهنگی کشور دارد ولی آیا استفاده از آن به عنوان رنگ اصلی پوشاک بانوان و ترکیب رنگ آن با سه رنگ پرچم ایران، از نظر طراحی باعث خارج شدن از اصول هارمونی رنگ نشده است؟
در ارتباط با پوشش سر نیز آیا با توجه به اهمیت پوشش سر در فرهنگ ما، استفاده از نوع دیگری از پوشش سر برای کاروان ایران بهتر نبود و آیا لازم است که پرچم ایران عینا در سرپوش قرار گیرد و نحوه پوشیده شدن این شال با آن ارتفاع آیا همخوانی با نوع لباس و رسمیت مراسم دارد؟
در نهایت برای طراحی ماسک که این روزها به جزئی از پوشش افراد تبدیل شده است نباید در برنامه‌های طراحی طراحان قرار می‌گرفت؟ به گونه ای که هر یک از اعضای کاروان ایران از ماسک‌های شخصی خود با رنگ‌های متفاوت استفاده کرده اند!
نکته دیگری که برخی از طراحان لباس به آن اشاره می‌کنند، این است که با توجه به قوانین پوشش در ایران، طراحی لباس برای بانوان کاروان ایران سخت‌تر از سایر کشورهاست. در حالی که این سوال مطرح است که آیا سایر کشورها در طراحی در لباس رسمی کاروان خود از پوشش‌های نامتعارف استفاده کرده اند؟ اصولا مگر در لباس های رسمی عریانی وجود دارد و آیا وظیفه طراح این نیست که متناسب با شرایط عرفی، اجتماعی، فرهنگی، اقلیمی کشور طراحی کند؟
در پایان این سوال مطرح است که چرا وقتی کمتر از ۳ ماه مانده به حضور کاروان ایران در این رویداد مهم جهانی و بعد از حدود دوسال فعالیت و کار کارشناسی در این زمینه و انتخاب چند طرح از برند معرفی شده توسط شورای برند ایران، کارگروه مد و لباس کشور در ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ برندی را به یکباره وارد مجموعه طرح های تائیدی می‌کند و آن را به تائید می‌رساند؟ آیا این انتخاب بدون در نظر گرفتن زمان‌ها و هزینه‌های صرف شده توسط طراحان و صاحبان برند قبلی انجام گرفته است؟ و مهمترین سوال این که با این شرایط آیا این حلقه معیوب در المپیک‌های بعدی نیز ادامه دار خواهد بود و همچنان شاهد این موارد خواهیم بود؟ برای پاسخ به این سوال باید تا چهارسال آینده صبر کنیم.
در ادامه با هم لباس کشور های دیگر را در المپیک ۲۰۲۱ توکیو می‌بینیم.
ایتالیا
لباس المپیک ۲۰۲۱ توکیو کاروان ایتالیا
آمریکا
لباس المپیک ۲۰۲۱ توکیو کاروان آمریکا
استرالیا
لباس المپیک ۲۰۲۱ توکیو کاروان استرالیا
کره جنوبی
لباس المپیک ۲۰۲۱ توکیو کاروان کره جنوبی
وجیهه قپانداران
طراح لباس و مدرس دانشگاه
نظرات کاربران