این لیاف منشأ حیوانیا دارند. الیاف حیوانی به دو صورت الیاف مویی و الیاف ابریشمی وجود دارد. الیاف مویی از جداکردن موی روئیده شده بر روی پوست بعضی از حیوانات تهیه می شوند. پشم انواع گوسفندها و کرک شتر، کرک بز و کرک خرگوش از جمله الیاف مویی می باشد. در بین الیاف مویی، پشم بالاترین مصرف را دارا می باشد. ابریشم الیافی حیوانی است که منشأ پروتئینی دارد و به وسیله کرم ابریشم تولید می شود.
جا دارد بگویم که در مقاله “الیاف طبیعی، بخش اول” در مورد الیاف گیاهی و انواع الیاف گیاهی صحبت کرده ایم. پس اگر دوسیت دارید در این زمینه اطلاعاتی کسب کنید این مقاله را هم بخوانید.
الیاف پشم
قرن ها پیش از میلاد مسیح مصری‌ها، بابلی‌ها و یونانی‌ها پشم را با دست می‌ریسیدند و با آن پارچه‌های زیبایی تهیه می‌کردند. در نخستین قرون میلادی، بهترین پارچه‌های پشمی در بغداد و دمشق و همچنین در ترکیه بافته می شد. در قرون وسطا صنعت پشم در شهرهای ایتالیا از جمله ونیز و فلورانس به اوج خود رسید و سپس در سایر کشورهای اروپایی مانند بلژیک، هلند و انگلستان رواج پیدا کرد. به هرحال، از آنجایی که گلّه داری به منظور تهیه گوشت در اکثر نقاط دنیا رواج دارد می‌توان گفت که بیشتر کشورهای دنیا، تولیدکننده پشم هستند. در بعضی از کشورها مانند استرالیا، زلاندنو و آفریقای جنوبی بیشتر از گوشت، به پشم حیوان توجه می‌شود. بنابراین، این کشورها از صادرکننده‌های درجه اول پشم در دنیا به شمار می آیند. بنابراین یکی از قدیمی ترین و مهم ترین الیاف نساجی، پشم (WOOL) می باشد. پشم ازگروه الیاف حیوانی است. این دسته الیاف از حیوانات مختلفی به دست می آیند ولی مهم ترین آنها پشم گوسفند می باشد. ماده تشکیل دهنده الیاف پشم نوعی پروتئین است. پشم گوسفند پر مصرف ترین الیاف حیوانی است و از نژادهای مختلف گوسفندان تهیه می شود. از پشم شتر و موی بز و خرگوش نیز در سطح محدودتری در صنعت نساجی استفاده میکنند.
رشد الیاف پشم از پیازهای مو که در زیر پوست حیوان وجود دارد شروع می شود. سپس از روی پوست بیرون می آید و رشد می‌کند. الیاف پشمی به طور مستقیم رشد نمیکنند و بلکه فِرخورده و پیچ و تاب پیدا میکنند. این پیچ و تاب از خصوصیات مهم الیاف پشمی است که پشم را منحصر به فرد کرده است. معمولاً هر ساله و پس از زمستان الیاف پشم را می چینند. برای چیدن پشم ابزارهای برقی خاصی نیز ساخته شده است. نژاد مهم ترین عامل پرورش پشم است. زیرا پشم هر نوع گوسفند کیفیت جداگانه‌ای دارد. بهترین پشم از گوسفندان نژاد مرینوس به دست می آید. همچنین آب و هوای گرم برای پرورش الیاف ظریف مناسب تر است علاوه بر آن زمینی که گوسفندان در آن پرورش می یابند و نوع تغذیه و علوفه مصرفی روی کیفیت پشم اثر دارد. پس از چیدن الیاف پشم، آن را به صورت یکپارچه روی یک میز قرار می دهند، قسمت های مختلف پشم بدن گوسفند را جداسازی میکنند و در ظروف جداگانه ای قرار می‌دهند. این کار را درجه بندی (Sorting) می‌گویند. در کل ارزش الیاف درجه بندی شده بیشتر از الیافی است که درجه بندی نشده است.
خصوصیات الیاف پشم
یکی از الیافی که با آن چاپ روسری انجام می‌دهند، چاپ روی روسری از جنس پشم است الیاف پشمی جذب رطوبت بالایی دارند و تا ۲۵ درصد وزن شان رطوبت جذب می کنند. این الیاف خاصیت گرمی دارند و در زمستان بسیار مناسب هستند. استحکام الیاف پشمی زیاد خوب نیست و زمانی که خیس باشند تا ۲۰ درصد از استحکام شان را از دست می‌دهند. الیاف پشمی در مقابل قلیا مقاومت بسیار کمی دارد ولی در مقابل اسید ها مقاومت شان خوب است. پشم در مقابل هیپو کلریت سدیم (وایتکس) آسیب پذیر است و به همین دلیل از آب اکسیژنه یا موادی شبیه به آن برای سفیدگری پشم استفاده می‌شود. شست وشوی البسه پشمی با آب حدود ۳۵ درجه سانتی گراد و با کمترین اعمال مکانیکی انجام می شود زیرا آب گرم به همراه کشش، ابعاد لباس پشمی را تغییر می دهد. ثبات پشم در مقابل حرارت و نور خورشید بسیار کمتر از پنبه است.
ابریشم Silk
ابریشم در حدود ۳۸۰۰ سال پیش وارد ایران شد در حالی که ۶۰۰۰ سال قبل از آن در چین رواج داشته است. ابریشم نیز از گروه الیاف حیوانی می باشد و ساختار پروتئینی دارد. ابریشم دارای ۷۵ درصد پروتئینی به نام فیبروئین و ۲۳ درصد صمغ سریسین است و بقیه مواد آن چربی و واکس و مواد معدنی می باشد. الیاف ابریشم توسط کرم ابریشم تولید می شود. کرم ابریشم پس از آنکه بالغ شد به یک پروانه تبدیل می شود و پیله ای را که دور خود تنیده بود را پاره می کند و به صورت پروانه از آن خارج می شود. غذای کرم ابریشم برگ درخت توت است.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله “الیاف طبیعی، بخش دوم” را برای مطالعه بیشتر در مورد انواع ابریشم و ویژگی های الیاف ابریشم مطالعه کنید.
مراحل زندگی کرم ابریشم
کرم ابریشم از برگ درخت توت یا نوعی بلوط تغذیه می کند. پس از اینکه کرم ابریشم به حد کافی رشد کرد، شروع به تنیدن پیله می کند. برای ساختن پیله مایع لزجی از دو غده نزدیک به دهان این کرم ترشح می گردد که در مجاورت هوا سفت می شود. کرم مدت ۲۰ روز در پیله می ماند. پس از این مدت به پروانه تبدیل شده و از پیله بیرون می آید. پروانه برای خارج شدن از پیله، باید آن را سوراخ کند. چون ارزش پیله ابریشم سوراخ شده بسیار کمتر از پیله سالم است برای جلوگیری از سوراخ شدن پیله، باید آن را پس از کامل شدن پیله در دمای ۸۰ درجه سانتی گراد قرار داد تا پروانه از بین برود یا آن را با بخار از بین می برند. وزن هر پیله ای از ۱ تا ۴ گرم است.
طول الیاف ابریشم از ۴۰۰ متر تا ۱۲۰۰ متغیر است الیاف ابریشم تنها لیف طبیعی است که یسره یا فیلامنت Filament می باشد. کرم های ابریشم وحشی نیز وجود دارند ولی الیاف آنها به علت سوراخ شدن پیله شان کوتاه است. در نتیجه از الیاف آنها به عنوان الیاف کوتاه استفاده می‌شود. اگر چرخه زندگی کرم ابریشم کامل شود، پیله‌ها سوراخ خواهند شد.
برای تهیه نخ از پیله های سالم آنها را در یک ظرف آب جوش و کمی صابون قرار می دهند و سپس سر لیف هر پیله را پیدا می کنند و با هم به یک نخ فیلامنتی ابریشم تبدیل می کند. ابریشم سطح صافی دارد و در مقابل حرارت و نور خورشید مقاومت بالایی ندارد. الیاف ابریشم به خاطر درخشندگی زیاد، در محصولات تزئینی و پارچه های گران قیمت و بافت فرش های نفیس استفاده می شود. در ایران بافت پارچه های ابریشمی قدمت زیادی دارد. پارچه هایی که انسان را مسحور زیبایی جادویی خود می‌کند.
در این مقاله سعی کردیم الیاف پشمی و الیاف تبریشمی را از انواع الیاف حیوانی توضیح دهیم. ویژگی های الیاف پشمی را با هم خواندیم. الیاف پشمی برای استفاده در زمستان بسیار مناسب هستند و استفاده از آن ها در چاپ روسری پشمی برای زمستان می‌تواند تصمیم بسیار درستی باشد. الیاف ابریشمی بیشتر از پیله‌ی سوراخ نشده کرم ابریشم بدست می‌آید. در ادامه هم پیشنهاد می‌کنیم مقاله “الیاف طبیعی، بخش اول” که در مورد انواع الیاف گیاهی است را مطالعه بفرمایید. با ما همراه باشید.
نظرات کاربران