انواع روش های چاپ روی پارچه چگونه است؟

چاپ اسکرین تخت، چاپ اسکرین چرخان، چاپ غلتکی و چاپ دیجیتال انواع روش های چاپ مرسوم در چاپ صنعتی می باشند عین روش ها برای چاپ روی کاغذ نیز کاربرد دارد. در ادامه هم در مورد انواع ماشین رنگرزی پارچه نکاتی را ذکر خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

در حال حاضر چهار نوع دستگاه برای چاپ روسری و پارچه وجود دارد.

ماشین چاپ اسکرین تخت (Flat Screen Printing)

چاپ اسکرین از زمان های قدیم متداول بوده است و یکی از انواع روش های چاپ است و پایه و اساس این چاپ براساس نوعی چاپ است که در کشور ژاپن ابداع شده بود. در این روش ابتدا نقش مورد نظر را روی کاغذهای مخصوص و یا پوست دباغی شده می‌کشیدند و سپس مناطقی که باید رنگ بگیرد را می بریدند و سپس با مو و یا ابریشم طبیعی روی قسمت های بریده شده را می دوختند. بدین ترتیب رنگ فقط از میان موها و تارهای ابریشم عبور می‌کند و بر روی پارچه که در زیر آن قرار دارد منتقل می شود. با پیشرفت صنعت بافندگی توری هایی ساخته شد که جای تارها و مو را گرفت.

وسایل لازم برای چاپ اسکرین تخت

یک چهارضلعی محکم و مسطح از جنس چوپ و یا فلز که زوایای آن قائمه باشد و توری بر روی آن نصب شده باشد. توری پارچه ای مشبک و بافته شده از الیاف ابریشم، نایلون و یا پلی استر می باشد که دارای منافذی تقریباً یکسان است. توری ها را به لحاظ جنس الیافت تشکیل دهنده و تعداد تار یا پود در یک سانتی متر تقسیم بندی می‌کنند. هر مقدار این عدد بزرگ‌تر باشد توری گران تر شده و برای چاپ های ظریف‌تر مصرف می‌شود. این عدد را مش می‌گویند. رنگ کش خمیر چاپ را از منافذ توری عبور داده و به سطح پارچه منتقل میکند. این وسیله از چوب یا فلز ساخته می شود که در انتهای آن لاستیک انعطاف پذیری قرار داده اند. به این وسیله اسکوئیجی نیز می‌گویند. اسکوئیجی در درستی عمل چاپ بسیار مؤثر می باشد. هر چقدر نوک رنگ کش که با خمیر در ارتباط است نازکتر باشد طرح های ظریف تر و هر چه نوک آن پهن تر باشد طرح های وسیع تر را بهتر چاپ می کند. در شکل ۶، چاپ کردن به روش اسکرین دستی را می بینید. با توجه به اینکه این نوع چاپ را می توان در یک محل کوچک نیز انجام داد.

بسیاری از کسانی که بر روی لباس و یا تکه های بریده شده پارچه چاپ می زنند دارای کارگاهی کوچک می باشند به همین منظور دستگاه هایی نیز ساخته شده است که کار چاپ زدن را راحت می‌کند. در این ماشین ها پارچه یا لباس را روی محل تعیین شده، قرار می دهند و سپس با حرکت شابلون ها و به ترتیب عمل چاپ برای بقیه رنگ ها انجام می شود. ماشینی که چهار شابلون دارد برای چاپ چهار رنگ به کار می رود. در انواع دیگر این نوع ماشین پارچه به صورت کاملاً اتوماتیک چاپ می شوند. این دستگاه طول زیادی دارد و در بعضی از آنها به ۵۰ متر می رسد. این دستگاه ها به دستگاه چاپ بازریی شهرت دارند. یک دستگاه چاپ که با چوب ساخته شده است را می بینید. این دستگاه که یکی از انواع روش های چاپ است را یک هنر جو ساخته است.

ماشین چاپ اسکرین چرخان (Rotary Screen Printing)

در این نوع ماشین شابلون به صورت گرد در آمده و در نتیجه چاپ با دقت و سرعت بیشتری انجام می گیرد. این دستگاه قادر است تا ۱۰۰ متر بر دقیقه پارچه چاپ کند. جنس توری شابلون از آلیاژ فسفر برنز می باشد. خمیر چاپ به کمک پمپ به داخل توری های گرد فرستاده می شود. در داخل توری یک راکل ثابت قرار و در هنگام چرخش توری، خمیر چاپ از منافذ شابلون بیرون آمده و بر روی پارچه قرار می گیرد. این دستگاه می تواند طرح های ۲۴ رنگی را چاپ کند. 

انواع روش های چاپ ؛ ماشین چاپ غلتکی (Roller Printing)

یکی دیگر از انواع روش های چاپ ماشین چاپ غلتک است. در این ماشین غلتک‌های مسی وجود دارد که بر روی آن شیار هایی ایجاد شده است. این ماشین از طریق انتقال خمیر رنگ موجود در شیار غلتک فلزی بر روی پارچه، عملیات چاپ را انجام می دهد. ایجاد طرح روی غلتک از روش های زیر انجام می شود:

الف) حکاکی دستی با ابزارهای تیز فولادی و ایجاد نقش مورد نظر

ب) استفاده از ماشین تراش مخصوص  CNC

پ) استفاده از دستگاه های رایانه ای تراش

ت) استفاده از روش نور دهی و اسیدکاری

ماشین های چاپ اسکرین تخت کمترین سرعت چاپ را دارد و حدود ۱۰ متر بر دقیقه است ولی در ماشین غلتکی سرعت چاپ حدود ۶۰ متر بر دقیقه ولی در ماشین اسکرین روتاری حدود ۱۰۰ متر در دقیقه می باشد. در همه دستگاه های چاپ، هر عمل کی رنگ را چاپ می‌کند بنابراین به ازای هر رنگ، کی شابلون و یا یک اسکرین روتاری و یا کی غلتک احتیاج خواهیم داشت.

ماشین چاپ دیجیتال (Digital Printing)

با پیشرفت تکنولوژی روش جدیدی برای چاپ روسری و پارچه به نام چاپ دیجیتال روی پارچه ابداع شده است. در این روش ابتدا طرح موردنظر را بر روی کامیپوتر ایجاد میکنند و سپس پارچه مورد نظر را آزمایش می‌کنند تا مشخص شود پارچه توانایی پذیرش رنگ مخصوص چاپ دیجیتال را داشته باشد. در این نوع چاپ می توان پارچه طاقه ای و یا لباس و یا تکه پارچه را چاپ کرد. هر چند سرعت چاپ کردن در این نوع ماشین آلات کمتر از ماشین های چاپ دیگر می باشد. ولی با توجه به اینکه می توان طرح چاپ را با رایانه تولید کرد. در نتیجه هر طرحی را با سلیقه مشتری می توان چاپ کرد. چون در این چاپ تر یکب رنگی انجام می شود. بنابراین چاپ دیجیتال با تنوع رنگی بسیار زیاد انجام می شود. با اینکه اغلب پارچه ها را می توان در این نوع چاپ به کار برد ولی پارچه هایی با سطوح صاف مناسب‌تر می باشند. پس از انجام چاپ به کمک حرارت مقاومت رنگ مصرفی را در مقابل شست وشو افزایش می دهند. بعضی از رنگ ها برای افزایش ثبات به بخار احتیاج دارند.

ماشین رنگرزی پارچه

برای رنگرزی پارچه، ماشین آلات بسیار زیادی ساخته شده است. بعضی از این ماشین ها را به طور اختصار معرفی می کنیم.

ماشین رنگرزی ژیگر

در این ماشین پارچه با عرض باز رنگرزی می شود. مزیت مهم این ماشین کم بودن مصرف آب است. این ماشین در هر بار رنگرزی یک رول پارچه را رنگ می کند. پارچه از روی غلتک اولی باز می شود به داخل محلول رنگ می رود پس از آن پارچه به دور غلتک دیگری پیچیده می شود. برای کامل شدن رنگرزی چندین بار حرکت رفت و برگشتی انجام می شود. این ماشین برای رنگرزی پارچه های تاری پودی و چروک پذیر مناسب می باشد.

ماشین رنگرزی وینچ

در این ماشین چند پارچه که سر و ته آن را به طور جداگانه به هم دوخته اند هم زمان رنگرزی می شود.

ماشین رنگرزی جت

این ماشین را به خاطر شکل خاص آن جت می گویند. از طرفی در این ماشین پارچه با نیروی آب به سمت جلو پرتاب می شود. این ماشین قادر است در دمای بالاتر از جوش نیز کار کند. بنابر این برای رنگرزی پلی استر نیز مناسب است. از این ماشین برای رنگرزی پارچه های نازک و ظریف استفاده نمی شود. در ماشین رنگرزی جت روی کی شاسی سوار شده است.

ماشین رنگرزی کف (Foam Dyeing)

تلاش برای کاهش مصرف آب و کمبود منابع آب منجر به اختراع این نوع ماشین رنگرزی شد. همان طور که در شکل ۲۰ می بینید، مخلوط ماده رنگ زا و کف بسیار ریز به طور مداوم و یکنواخت روی پارچه ریخته می شود. این پارچه برای حدود یک ساعت در شرایط رطوبت بالا و دمای مناسب نگهداری می شود. تا مواد رنگزا به درون الیاف پارچه نفوذ کند.

ماشین رنگرزی پد فولارد

در این ماشین محلول رنگ در یک حمام کوچک قرار دارد و پارچه با عرض باز وارد آن می شود. پارچه پس از جذب محلول رنگرزی از بین دو غلتک فشرده به هم عبور می کند. در اثر فشار یکنواخت غلتک‌ها، پارچه مقدار مشخصی محلول رنگ را در خود حفظ خواهد کرد. این پارچه را حدود دو ساعت در محیط مرطوب قرار می دهند.  در صورتیکه پارچه پلی استر می باشد می توان از گرمای ۱۸۰ درجه و مدت حدود ۵۰ دقیقه برای تثبیت رنگ استفاده کرد.

با مراجعه به مقاله ” اینفوگرافیک انواع روش های چاپ روی پارچه ”  اطلاعات زیادتری به همراه اینفوگرافیک در این مورد بدست می آورید.

در این مقاله سعی کردیم در مورد انواع روش های چاپ روسری و پارچه برای شما بگوییم. همچنین در مورد انواع ماشین رنگرزی پارچه هم نکاتی را ذکر کردیم.

در اینجا چاپ را براساس رنگ پارچه مورد توجه قرار میدهیم. از این منظر چاپ را به دو دسته تقسیم می‌کنند:

الف) چاپ روی پارچه سفید

ب) چاپ روی پارچه رنگی

الف) چاپ روی پارچه سفید

ساده ترین و متداول‌ترین نوع چاپ بر روی پارچه می‌باشد و بیشتر از ۸۰  درصد چاپ روی پارچه را شامل می‌شود. در این روش خمیر رنگ را مطابق نسخه‌های موجود و با توجه به جنس پارچه و ثبات رنگ مورد نظر، آماده می‌کنند، سپس طرح را روی پارچه چاپ می‌کنند. چاپ روی پارچە سفید ممکن است به صورت تک رنگ و یا چند رنگ انجام شود. بدیهی است که اگر پارچه به خوبی آماده‌سازی نشود و رنگ پارچه به اندازه کافی سفید نشده باشد، رنگ زرد طبیعی موجود در پارچه، تأثیر نامطلوبی را روی رنگ مصرفی باقی می‌گذارد. از طرفی در هنگام ریسندگی و تولید نخ، مواد روغنی استفاده می‌شود که اگر قبل از چاپ، شست‌وشوی مناسبی صورت نگیرد، رنگ خمیر چاپ، نمی‌تواند به خوبی جذب پارچه شود و باعث نامطلوب شدن چاپ می‌گردد. به همین دلیل است که پارچه را قبل از چاپ شست وشو و سفیدگری می‌کنند. سفیدگری نوری نیز در مواردی که رنگ‌های چاپ شده روشن باشد ضروری است زیرا سفیدگری نوری باعث سفیدتر شدن پارچه شده و در نتیجه رنگ‌های چاپ زیباتر و درخشان‌تر به‌نظر می‌آید.

ب) چاپ روی پارچه رنگی

در این روش، ابتدا پارچه را رنگرزی می کنند؛ بنابراین پارچه‌ای که رنگرزی شده است را چاپ می‌زنند. با توجه به اینکه رنگ چاپ شده ممکن است با رنگ زمینه تداخل رنگی ایجاد کند و رنگ مورد نظر به‌وجود نیاید، الزام است ابتدا، به‌صورت نمونه چاپ انجام شود و مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت تأیید، عمل چاپ روی پارچه اصلی انجام گیرد. تولید نمونه در چاپ، امری متداول است. با تغییر رنگ خمیر چاپ و رنگ زمینه رنگ‌ها و طرح‌های متفاوتی ایجاد می‌شود.

این روش چاپ به دو دسته تقسیم می‌شود:

۱ـ چاپ روی پارچه با زمینه رنگ روشن

۲ـ چاپ روی پارچه با زمینه رنگ تیره.

چاپ روی پارچه با زمینه رنگ روشن 

در صورتی که رنگ خمیر چاپ، تیره باشد عملیات چاپ به‌راحتی انجام می‌گردد و از این نظر محدودیتی را ایجاد نمی‌کند. به این مفهوم که رنگ تیره خود را بر رنگ روشن تحمیل می‌کند و تغییر شدید رنگ به‌وجود نمی‌آید ولی اگر بخواهید رنگ روشن را روی پارچه با زمینه روشن چاپ کنید، احتمال تداخل رنگی وجود خواهد داشت؛ مثلا اگر رنگ زمینە پارچه آبی کمرنگ و رنگ خمیر چاپ، زرد باشد ترکیب، رنگی ناچیزی بین رنگ آبی و زرد به‌وجود خواهد آمد و در نتیجه رنگ چاپ کاملا مطابق انتظار نیست. هرچند تغییرات کمی به‌وجود می‌آید ولی باعث نامطلوب شدن کار نمی‌گردد. در این حالت معمولا نتیجه چاپ قابل‌قبول خواهد بود. ولی اگر چاپ‌های بهتری را لازم  داشته باشید باید از روش های دیگر استفاده کنید که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

اگر رنگ خمیر چاپ تیره باشد، هیچ مشکلی مشاهده نمی‌شود؛ مثلا اگر خمیر قهوه‌ای تیره را روی سبز کمرنگ چاپ کنید، رنگ قهوه‌‍ای تیره به‌خوبی دیده می‌‍شود و در نتیجه چاپ مورد نظر قابل قبول خواهد بود.

چاپ روی پارچه با زمینه رنگ‌تیره

یکی دیگر از انواع روش های چاپ، چاپ روی پارچه تیره است. هرچند نمی‌توان دسته‌بندی کاملی را از رنگ‌های تیره یا روشن ارائه کرد، ولی به این موضوع توجه کنید که وقتی دو رنگ بر روی هم قرار می‌گیرد بر روی هم اثر می‌گذارد و رنگی که مشاهده می‌شود با رنگ‌های اولیه متفاوت خواهد بود. بنابراین چاپ رنگ تیره روی زمینە روشن مشکلی را ایجاد نمی کند ولی وقتی رنگ زمینه پارچه تیره باشد، عملا هیچ رنگی بر روی رنگ تیره به‌خوبی دیده نمی‌شود.

بنابراین باید برای حل این مشکل چاره‌ای اندیشیده شود. برای چاپ رنگ‌های روشن و یا حتی تیره روی پارچه با زمینه رنگ تیره دو روش ابداع شده است. این دو روش عبارت‌اند از:

الف) چاپ اورینت

ب) چاپ برداشت

الف) چاپ اورینت

 دراین روش خمیر چاپ حاوی ماده ای است که باعث ایجاد پوشش سفیدرنگ روی پارچه میشود. این پوشش به‌صورت یک لایه نازک روی سطح پارچه را می‌پوشاند. خاصیت پوشانندگی خمیر به‌خاطر ماده اکسید تیتانیوم می‌باشد. این خمیر را می‌توان به صورت بدون رنگ، چاپ کرد و در نتیجه رنگ سفید در ناحیه چاپ ایجاد می‌شود. در صورتی که به این خمیر، ماده رنگ پیگمنت اضافه کنید، چاپ رنگی ایجاد می‌شود. در این چاپ، رنگ زمینه مشکی است و از روش چاپ اورینت استفاده شده است.
اصول چاپ اورینت، همانند چاپ پیگمنت است؛ بنابراین باید از نسخه خمیر چاپ پیگمنت استفاده کنید. به‌طور کلی چاپ‌های پیگمنت دارای زیر دست، کمی زبر هستند ولی در چاپ اورینت مقدار زبری زیر دست کمی افزایش می یابد. این افزایش زیر دست به خمیر پیگمنت سفیدی که برای پوشانندگی رنگ تیره استفاده می‌شود، مربوط است. نکته بسیار مهم این است که در روش چاپ اورینت، نوع و جنس پارچه و نوع رنگی که پارچه را با آن رنگرزی کرده‌اند اهمیتی ندارد و در نتیجه چاپ اورینت بر روی هر نوع پارچه امکان پذیر است.

ب) چاپ برداشت

در چاپ اورینت با رنگ زمینه پارچه کاری ندارند و فقط رنگ جدیدی را روی رنگ قبلی قرار میدهند حال آنکه در روش برداشت، ابتدا رنگ زمینه پارچه را به کمک مواد شیمیایی زایل می کنند و سپس رنگ جدیدی را روی همان ناحیه قرار می‌‎دهند. لازم به ذکر است که در عمل برداشت فقط رنگ ناحیه‌هایی از پارچه که قرار است چاپ انجام شود (دقیقا مانند طرح) برداشته می‌شود.

همه رنگ‌ها را نمی‌توان از روی پارچه برداشت و یا آن را ازبین برد به همین دلیل در هنگام رنگرزی باید به این نکته توجه کرد که آیا رنگ زمینه را می‌توان ازبین برد یا خیر؟ اگر پاسخ منفی باشد، تنها راهی که بتواند رنگ روشن را روی رنگ تیره چاپ کند، روش اورینت است. به همین دلیل در هنگام رنگرزی، رنگ قابل برداشت استفاده می‌شود. معمولاً در هنگام رنگرزی مشخص می کنند که آیا این رنگ را برای چاپ برداشت الزم دارند یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت باشد متصدی رنگرز، رنگ مناسبی که قابل برداشت باشد را انتخاب می کند. تشخیص قابل برداشت بودن رنگ از طریق انجام آزمایش و یا به کمک کاتالوگ‌های رنگ امکان‌پذیر می‌باشد. نکته بسیار مهمی که در چاپ برداشت وجود دارد این است که پس از انجام چاپ رنگ نمایان نمی‌شود ولی پس از انجام عملیات خاص که شامل بخار دادن به نمونه پارچه می‌شود، رنگ نمایان می‌شود.

چاپ برداشت را به دو گروه برداشت رنگی و برداشت سفید تقسیم می کنند.

در برداشت سفید، رنگ زمینه پارچه باید به‌طور کامل از بین برود و دوباره پارچه سفید شود این کار زمانی امکان‌پذیر است که اولا مواد برداشت دهندە رنگ در حداکثر ممکن مصرف شود و از طرفی رنگ زمینه نیز بالاترین قابلیت برداشت را داشته باشد. در برداشت رنگی، پس از آنکه رنگ زمینه از بین رفت رنگ دیگری که در خمیر چاپ موجود است، جای رنگ زمینه را در پارچه می‌گیرد. رنگ زمینه در چاپ برداشت، معمولا رنگ‌های تیره می‌باشند؛ زیرا پارچه با رنگ زمینه روشن را بدون روش چاپ برداشت نیز می‌توان چاپ کرد و طرح‌های دلخواه را ایجاد کرد ولی اگر رنگ زمینه پارچه تیره باشد چاپ برداشت تنها راه خواهد بود.

موادی که در خمیر چاپ به‌عنوان برداشت کننده رنگ مصرف می‌شود به نوع رنگ زمینه و در نتیجه به جنس پارچه مربوط است. مواد برداشت کننده به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول موادی هستند که براساس اکسیداسیون عمل می کنند مانند هیپوکلریت سدیم و پراکسید هیدروژن و دسته دوم موادی هستند که براساس احیای رنگ عمل می کنند مانند کلرید قلع، فرمالدهید سولفوکسیالت سدیم(رنگالیت)و فرمالدهید سولفوکسیالت روی (فرموزول). دسته دوم بیشترین مصرف را در چاپ برداشت دارند، بنابراین می‌توان گفت که عمل برداشت رنگ، از طریق احیای رنگ انجام می‌شود.

کارخانه‌های سازندە این مواد، اسامی خاصی را برای مواد خود انتخاب می کنند. این اسامی را نام تجارتی می‌گویند؛ مثلا نام‌های رنگالیت سی و رنگالیت اف ـ دی و رنگالیت دی ـ اس، دکرولین، رنگالیت اچ، کلرید قلع و تیو دی اکساید اوره از جمله مواد برداشت کننده رنگ می‌باشند. برای اینکه چاپ برداشت خوبی را انجام دهید باید از روی تجربه و یا به کمک کاتالوگ‌ها مواد مناسب و روش کار مناسب را انتخاب کنید.

غلظت دهنده مناسب چاپ برداشت

برای انجام چاپ، باید غلظت‌دهنده مناسبی مصرف شود. غلظت دهنده مناسب نباید زیر دست نامناسبی را در پارچه ایجاد کند، از طرفی نباید اثر بدی روی رنگ داشته باشد ولی در چاپ برداشت علاوه بر این دو مورد، مواد برداشت کننده می‌توانند بر غلظت‌دهنده اثر بگذارد و غلظت‌دهنده را متالشی کند که به آن دلمه شدن غلظت دهنده می‌گویند. یکی از بهترین غلظت‌دهنده‌ها صمغ عربی می‌باشد. این ماده در مقابل قلیا مقاومت بسیار خوبی دارد. نشاستە اتری شده و صمغ گوار اتری شده نیز مناسب می‌باشد.

با رجوع به مقالات زیر در مورد چاپ و انواع آن بیشتر بخوانید: