در موقع تولید، کنترل کیفیت فرش ماشنینی و خرید فرش ماشینی به چند مشخصه مهم باید توجه شود، زیرا درجه بندی فرش از نظر کیفیت و قیمت براساس این فاکتورها می باشد. مهم ترین مشخصات فیزیکی هر فرش ماشینی، تراکم تار، تراکم پود، تراکم گره، نمره شانه، جنس نخ های مصرفی تار و پود و خاب، نمره، استحکام و تاب در متر نخ های مصرفی تار و پود و خاب، طول خاب، پرز یا پایل، وزن فرش، ثبات رنگ، میزان برگشت پذیری خاب فرش تحت تأثیر بار دینامیکی و بار ثابت، مقاومت و استحکام پایل فرش، میزان یکنواختی سطح فرش و میزان آهار مصرفی در پشت فرش می باشد.
توضیح مختصری از مشخصات فرش ماشینی
تراکم طولی یا تراکم پودی فرش ماشینی: به تعداد سرنخ های پود در یک سانتی متر (یا در یک متر) در جهت طول فرش، تراکم پودی گفته می شود. در صنعت دو پارامتر نمره شانه و دیگری تراکم پودی در یک متر برای تراکم فرش بیان می شود. تراکم پودی فرش اغلب توسط چرخ دنده پود (دنده پود) تنظیم می شود به طوری که با تغییر سرعت برداشت لایه برزنت (زمینه)، فاصله بین نخ های پود تغ ییر می‌کند. هرچه تراکم پودی فرش بیشتر باشد، فرش در اصطلاح سفت تر می باشد و مشکل جمع شدن، تاخوردن و چروک شدن، تغییر ابعادی و آبرفتگی در آن کاهش میابد؛ بنابراین فرش های با تراکم پودی بالاتر مناسب تر می باشند.
تراکم تاری یا عرضی فرش ماشینی: تراکم تاری، تعداد سرنخ تار(چله) در یک متر عرض بافت می باشد که در فرش های کم تراکم به راحتی با چشم غیر مسلح از طرف پشت فرش قابل شمارش می باشد. از آنجایی که نخ های تار جهت ورود به منطقه بافت ماشین، از دندانه های شانه بافندگی عبور میکنند، بنابراین تراکم تاری تابعی از تعداد دندانه های شانه بافندگی می باشد.
تراکم طولی خاب فرش ماشینی: یکی دیگر از مشخصات فرش ماشینی تراکم طولی خاب است. به تعداد ردیف های نخ خاب در واحد طول فرش را تراکم طولی خاب می گویند. جهت اندازه گیری تراکم خاب، کافیست تعداد ردیف های ریشه نخ خاب در یک متر از طول فرش شمارش شود.جهت سهولت در شمارش تعداد نخ های خاب در یک متر طولی فرش، اغلب تعداد ردیف های ریشه نخ خاب در ده سانتی متر طولی شمارش می شود و عدد حاصل را در ده ضرب میکنند.
تراکم عرضی خاب فرش ماشینی: تعداد نخ خاب در یک متر از عرض فرش را تراکم عرضی خاب می گویند. جهت اندازه گیری تراکم خاب، کافیست تعداد ردیف های ریشه نخ خاب در یک متر از طول فرش شمارش شود. جهت سهولت در شمارش تعداد ریشه نخ های خاب در یک متر طولی فرش، اغلب تعداد ردیف های خاب در ده سانتی متر طولی شمارش می شود و عدد حاصل را در ده ضرب میکنند.
تراکم گره یا ریشه در متر مربع فرش ماشینی: یکی از مشخصه های فیزیکی بسیار مهم در هر فرش تراکم گره در متر مربع می باشد. نخ خاب به دور نخ پود حرکت می‌کند، نحوه قرارگیری هر گره در بافت زمینه فرش خاب بریده به شکل حرف V انگلیسی می باشد. تراکم گره در هر فرش عبارت از تعداد گره در یک مترمربع از فرش است. تعداد گره در مترمربع فرش معادل تعداد گره یا ریشه در یک مترمربع فرش یا نصف تعداد سرنخ نخ خاب در یک مترمربع سطح فرش است.
مفهوم شانه و تراکم تجاری فرش ماشینی: برای معرفی فرش از عبارات شانه و تراکم استفاده می شود. شانه و تراکم خاب و تراکم گره مهم ترین و کاربردی ترین تراکم هایی می باشد که در صنعت و بازار فرش ماشینی به‌کار می رود. به عنوان مثال وقتی یک فرش به صورت ۵۰۰ شانه و تراکم ۱۰۰۰ بیان می شود، یعنی؛ تعداد ریشه نخ های خاب در یک متر عرض فرش ۵۰۰ عدد می باشد و تعداد ریشه نخ های خاب در یک متر طول فرش معادل ۱۰۰۰ می باشد. بدیهی است که با دانستن مقادیر این دو تراکم، می توان تراکم گره بر متر مربع فرش را از حاصل ضرب تراکم شانه و تراکم خاب به دست آورد.
مشخصات فرش ماشینی؛ تعداد رنگ
برخلاف فرش دستبافت تعداد رنگ مورد استفاده در ماشین بافندگی محدود به ۱۰۵ رنگ می باشد. تعداد رنگ در فرش دستبافت محدودیت ندارد و طراح نقشه آن را تعیین می‌کند. براساس محدودیت ماشین بافندگی، طراح فرش تعداد رنگ نقشه و فرش را مشخص می‌کند. محدویت های فرش ماشینی در انتخاب تعداد رنگ شامل محدودیت مالی در خرید و استفاده از تعداد نخ خاب بیشتر، بزرگ ترشدن قفسه نخ خاب، سخت تر شدن نخ‌کشی و چله کشی، استهلاک بیشتر ماشین، اصطکاک بیشتر نخ ها، پارگی بیشتر نخ ها، کاهش راندمان و افزایش مصرف انرژی بیشتر برای راه اندازی ماشین می باشد.
مشخصات فرش ماشینی؛ ارتفاع خاب
ارتفاع خاب فرش ماشینی بسته به عوامل مختلفی نظیر جنس نخ خاب، تراکم خاب (نمره شانه)، نوع مصرف و سلیقه مشتری اغلب بین ۴ تا ۱۲ میلی متر متغیر می باشد. برای تع یین و کنترل ارتفاع خاب وسیله مخصوصی وجود دارد که به گیج یا خط کش خاب معروف می باشد. ارتفاع خاب فرش را در راستای پود از سطح برزنت فرش تا سطح پرز اندازه گیری میکنند.
برای مطالعه بیشتر در مورد قرش ماشینی مقاله “ساختار فرش ماشینی چیست؟ نکاتی در مورد فرش ماشینی” را مطالعه کنید.
اجزای اصلی ماشین بافندگی فرش (رویه به رویه)
اساس کار بافت فرش رویه به رویه به این صورت می باشد که در ماشین بافندگی فرش بافی دو لایه برزنت مقابل و روی هم با فاصله ۱۲ سانتی متر به طور همزمان بافته می شود و نخ های خاب با حرکت عمود بر سطح لایه برزنت ها بالا و پا یین می روند. در این ماشین یک پارچه حجیم و سه بعدی ایجاد می شود و دو برزنت توسط نخ های خاب به هم متصل می شوند. سپس یک تیغ که حرکت رفت و برگشت در جهت عرض فرش دارد، بین این دو لایه برزنت قرار گرفته و از وسط، دو لایه فرش را از هم جدا می‌کند با این عمل خاب هایی که بین دو برزنت قرار گرفته اند، بریده شده و در نهایت دو فرش ایجاد می گردد. نکته جالب اینکه اگر تغذیه نخ های خاب را متوقف کنیم فقط دو لایه برزنت تولید خواهد شد که روی هم و در مقابل هم بافته می شوند.
بخش تغذیه نخ خاب به ماشین (قفسه یا کریل)
قفسه یا کریل قسمتی از ماشین بافندگی فرش ماشینی می باشد که هزاران بوبین نخ خاب در آن جای می گیرد و وظیفه آن تغذیه نخ های خاب به ماشین بافندگی می باشد. امروزه قفسه های بسیار بزرگ، دارای ظرفیت بالای ۱۵ هزار بوبین می باشند، به عنوان مثال برای تولید یک فرش ۷۰۰ شانه با تعداد ۸ رنگ اصلی و عرض ۳ متر، تعداد حدود ۱۶۸۰۰ بوبین نخ خاب رنگی در کریل قرار داده می‌شود. این تعداد تابعی از حاصل ضرب تراکم شانه در تعداد رنگ در عرض فرش می‌باشد.
نحوه چیدمان بوبین های نخ خاب در قفسه خاب به این ترتیب می باشد که نخ های خاب پرمصرف در ردیف های وسط قفسه و نخ های کم مصرف‌تر در ردیف های بالا و یا پا یین قفسه قرار می‌گیرند؛ یعنی از ردیف‌های افقی وسط قفسه به سمت ردیف های افقی بالا و پایین قفسه، مصرف آن ردیف نخ خاب کمتر می‌شود. همواره سعی بر این است که بوبین های کم مصرف، کوچک تر و بوبین های رنگی پرمصرف، بزرگ‌تر پیچیده شوند تا کشش نخ های کم مصرف و نخ های پرمصرف در زمان بافت یکسان باشد؛ زیرا کشش نایکنواخت نخ خاب باعث افزایش پارگی و اختلال در تنظیم ارتفاع خاب می‌شود.
بعد از طراحی و بافت اولیه فرش (گرفتن خاب فرش)، عمل وزنه گذاری انجام می گیرد. در هنگام وزنه گذاری از دو وزنه در دو طرف بوبین ها استفاده می‌شود، از وزنه جلویی بوبین برای کشش دادن و از وزنه عقبی بوبین برای ترمزکردن نخ خاب استفاده می‌شود. در هر ماشین بافندگی فرش بافی علاوه بر بافنده یک نفر به عنوان کمک بافنده در کریل یا قفسه و اطراف ماشین به طور مداوم رفت و آمد میک ند. وظیفه کمک بافنده کنترل کشش و رفع پارگی نخ های خاب و تعویض بوبین های خالی است.
بخش تغذیه نخ تار به ماشین (اسنوهای چله)
نخ های چله یا تاری که در واحد چله پیچی بر روی یک قرقره (اسنو) پیچیده شده است، در پشت ماشین قرار می گیرد و بعد از عبور از میل میلک‌ها و دندانه‌های شانه ماشین به نقطه بافت می رسند. تعداد این نخ ها در هر متر به تراکم شانه ماشین بافندگی بستگی دارد. نخ های چله به دو صورت سفت بافت (تار پرکننده و بافت زمینه) و شل بافت (تار زنجیری و صافک ننده) در فرش ها مصرف می‌گردد.
تاکنون ماشین‌های بافندگی با تراکم شانه از ۲۸۰ دندانه تا ۱۵۰۰ دندانه در متر در دنیا تولید شده است. در ماشین های بافندگی جدید به خاطر جلوگیری از تداخل نخ ها در کیدیگر از اسنوهای بیشتری تا ۸ عدد به صورت یک یا دو طبقه استفاده می شود که نوع یک طبقه در ماشین های یک راپیری و نوع دو طبقه برای ماشین های بافندگی دو و سه راپیری که دارای دو دهنه مجزا (به طور همزمان) می‌باشند، استفاده می‌شود. به دلیل اصطکاک کمتر نخ خاب، در این نوع ماشین‌ها، پارگی نخ کمتر می‌شود. برای کنترل و یکسان بودن کشش و کشیدگی نخ چله و مقدار باز شدن چله و پیچیدن فرش به دور غلتک های فرش و غلتک های پیچش (غلتک سوزنی جلوی شانه) از ابزاری به نام « رگلاتور » به همراه بازوهای پنوماتیکی و گیربکس استفاده می‌شود. در ماشین های جدید از یک موتور الکتریکی دور متغیر استفاده می‌شود. ثابت بودن کشش نخ تار (سفتی نخ چله) بر ارتفاع ریشه فرش تأثیرگذار می باشد. برای تش یکل دهانه در مکان و زمان مناسب و به شکل صحیح ثابت بودن کشیدگی چله اهمیت زیادی دارد.
غلتک های چله (اسنوهای تار) به دوگروه شل بافت و سفت بافت تقسیم می شوند. نخ های چله سفت بافت یا زنجیری به شکلی متقارن نیروهای حاصل از نخ های خاب فرش رو و زیر را خنثی میکنند و در طول بافت باعث می شوند تا دو لایه فرش زیر و رو به صورت کاملاً مجزا قرارگیرند. این امر باعث ایجاد استحکام ابعادی فرش در جهت نخ های تار می گردد و نیروی وارده بر فرش از طرف نخ های خاب را جبران می‌کند و همچنین باعث انقباض و فشردگی در فرش ماشینی می گردد. نخ چله شل بافت همراه با پود و نخ سفت بافت، بافت زمینه یا برزنت فرش را تشیکل می دهند. به دلیل امکان مانور در نحوه حرکت نخ های شل بافت این نخ ها نقش اصلی را در تغ ییر انواع بافت های زمینه برعهده دارند.
نخ های چله پس از باز شدن از روی غلتک اسنو به طور موازی با کیدیگر از لابه لای غلتک (میله) های راهنما یا مقسم به صورت دسته های زوج و فرد و به صورت مجزا عبور میکنند؛ به طوری که در هنگام پاره شدن نخ تار با کمک میله های مقسم مسیر نخ پاره شده راحت تر قابل تشخیص می باشد. همچنین اگر دو یا چند نخ تار به هم چسبیده باشند، قبل از ورود به میل میلک، میله راهنما آنها را از هم جدا می‌کند.
با توجه به تعداد بسیار زیاد نخ های خاب و تار (در برخی مواقع به ۲۵۰۰۰ عدد می رسد)، جهت افزایش راندمان و سهولت کار، لازم است نخ های تار و نخ های خاب به طور جداگانه هرکدام تک تک از تیغه های بسیار نازکی به نام لامل عبور کنند. تیغه های لامل فلزی دارای طول ۲۰ سانتی متر و عرض ۱/۵ سانتی متر می باشند. لامل ها روی نخ ها سوار می باشند و به محض پاره شدن نخ، روی میله فلزی در قسمت پا یین لامل افتاده و باعث اتصال جریان برق ضعیفی در میله می شوند که به واسطه سیستم های الکترون کیی موجب توقف ماشین می شوند تا کارگر عیب نخ پارگی را برطرف کند.
جهت بافت لایه زمینه نخ های تار به طور جداگانه بافت می شوند و برزنت فرش را تولید میکنند. میل میلک های نخ تار داخل قاب های ورد قرار دارند و توسط سیستم بادامکی یا دابی حرکت میک نند و طرح بافت لایه برزنت را ایجاد میکنند. در ماشین های بافندگی قدیمی برای حرکت وردها از بادامک های بزرگ یا اکسنتر استفاده می شود. در ماشین های جدید به جای سیستم بادامکی، از مکانیزم دابی استفاده می شود. البته در ماشین های مدرن تر به جای دابی از الکتروموتورهایی به نام « سروو موتور » استفاده می شود که جهت ایجاد طرح در لایه زمینه نسبت به دابی تنوع بیشتری دارند. این تفاوت در برخی فرش ها یا پشتی ها با طرح گل برجسته که دارای لایه زمینه رنگی و طرح دار می باشند، مشهود می باشد.
برای مطالعه بیشتر مقالات زیر را بخوانید:
انواع چاپ روسری و لباس در صنعت نساجی در گذر زمان
نظرات کاربران