چاپ روسری باتیک از شرق آسیا تا غرب ایران

چاپ روسری باتیک یا همان چاپ باتیک یکی از اولین روش‌های چاپ طرح، روی پارچه‌ها به شمار می‌رود. این حرفه از حدود ۲۰۰۰ سال پیش در کشورهای شرق آسیا شروع شد و بعد از مدتی وارد ایران شد. به رسم آن روزهای مردم ایران، این هنر هم با ورود به ایران جان تازه‌ای گرفت و به حد اعلای خود رسید. از اولین شهرهای ایران که میزبان این نوع چاپ بود، شهر اسکو در آذربایجان شرقی است. این شهر پایتخت چاپ باتیک در ایران است و خیلی از مردم این شهر با چاپ باتیک روزگار را سر می کنند. امروز قصد داریم شما عزیزان را با کاربردهای چاپ باتیک و نحوه‌ی کارکرد آن آشنا کنیم.

چاپ روسری باتیک چیست؟

اسم دیگر چاپ باتیک کلاقه‌ای است. اگر بخواهیم اِسماً آن را بررسی کنیم، یک اسم اندونزیایی است. به ترتیب این هنر از اندونزی شروع و به چین، ژاپن، هند و سپس به ایران رسیده است. در این روش چاپ طرح روی پارچه‌ها، یک پارچه ساده را با یک ماده مقاوم می‌پوشانیدن تا مانع از نفوذ رنگ‌ها به خود پارچه شوند. از ماده‌های مقاوم می‌توان به صمغ، پارافین، پیه و موم اشاره کرد که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. پ بعد از این کار، با استفاده از روش‌های گوناگون طرح‌ها و رنگ‌های مورد نظر را بر روی پارچه‌ها، چاپ می‌کردند.

رنگ‌های مورد استفاده در چاپ باتیک

چاپ روسری باتیک یک زمانی فقط بر روی لباس‌های ابریشمی انجام می‌شد. اما بعد از پیشرفت علم و ساخت ابریشم مصنوعی این کار هم وسعت بیشتری گرفت و اکثر باتیک کارها، روی به استفاده از ابریشم مصنوعی آوردند. اما این آخرین تغییر نبود. چون که رفته رفته رنگ‌های مصنوعی هم وارد این کار شدند و جای رنگ‌های گیاهی را گرفتند. اما کم و بیش رنگ‌های طبیعی گیاهی در بعضی مناطق دنیا از جمله اسکو در ایران استفاده می‌شود.
اما تعداد رنگ‌هایی که در چاپ روسری باتیک از آن‌ها استفاده می شود، شش رنگ می‌باشد. این رنگ ها به دو دسته فرعی و اصلی تقسیم بندی می‌شوند. رنگ‌های اصلی عبارتند از زرد، قرمز، آبی، سبز و سیاه اما تنها رنگ فرعی استفاده شده در این چاپ، قهوه‌ای است. قطعا با این همه رنگ‌های زیبا و پر تنوع، لباس‌هایی که با این روش طرح گذاری شوند، قطعا زیبایی و طراوت خاصی را به مصرف کنندگان آن خواهد داد. یکی از بهترین لباس‌هایی که مناسب این نوع چاپ طرح است، چاپ روسری و شال می‌باشد.

مزایا و معایب چاپ کلاقه‌ای

هر کاری مزایا و معایب خود را دارد و برای شروع به هر کاری باید آن‌ها را سنجید و با توجه به خواسته‌های خود از آن کار، بهترین تصمیم را گرفت. چاپ روسری باتیک هم از این قائده مستثنی نیست. ابتدا به سراغ معرفی مزایای آن می‌پردازیم.

• نیاز به سرمایه گذاری بالا ندارد و با کمترین امکانات می‌توان شروع به چاپ طرح با این روش کرد.
• وسیله‌هایی که برای این کار لازم است، بسیار ساده هستند و برای کار کردن با آن‌ها نیاز به دانش و تخصص خاصی نسیت.
• هنر باتیک کاری یکی از فراورده‌های صنایع دستی است. یعنی اکثر مراحل چاپ با استفاده از دست می‌باشد. به عبارتی دیگر اتوماتیک نیست و البته شرط موفق شدن در آن این است که بتوانید طراحی‌های خوبی را انجام بدهید. یا این که از طرح‌های آماده دیگران استفاده کنید.
اما میرسیم به معایب چاپ باتیک که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
• قطعا هر چه کار قدیمی‌تر و ساده‌تر باشد، نمی‌توان برای آن تنوع خیلی زیاد را متصور شد. پس در بحث تنوع پایین‌تر از سایر روش‌های چاپ طرح بر روی پارچه است.
• نسل امروزی همشه دنبال طرح‌های خاص و کشف نشده می‌گردند که با چاپ باتیک نمی‌توان آن را پیاده سازی کرد. منظور این نیست که این چاپ روسری باتیک از کار افتاده، بلکه به این معنی است که با توجه به سرمایه گذاری کمی که در حین شروع نسبت به سایر چاپ‌ها انجام می‌دهید، درآمد شما هم به نسبت پایین‌تر خواهد بود. پس اگر دنبال درآمد بالا هستید به سراغ روش‌های جدید چاپ طرح مانند دیجیتالی و … بروید.

ابزار مورد نیاز برای شروع چاپ باتیک

ابزاهای چاپ با توجه به شیوه آن‌ها، متفاوت خواهد بود و شاید هم مشابهاتی در آن‌ها وجود داشته باشد، که طبیعی است. امروز می‌خواهیم ابزارهای مورد نیاز در چاپ باتیک را به شما معرفی کنیم. همتن طور که مشاهده می‌کنید این ابزارها ساده هستند و بالطبع هم هزینه خرید و جمع آوری آن‌ها پایین می‌آید و هم کار کردن با آن‌ها ساده‌تر می‌شود.
• ظرفی مسی برای جوشاندن زاج (تثبیت کننده)
• ظرف مسی برای گرم کردن ماده مقاوم
• منبع حرارتی برای گرم نگه داشتن ماده مقاوم بر روی پارچه
• ظروف پلاستیکی برای استفاده در فرایند طرح گذاری
• چارچوبه‌ای برای کشیدن پارچه
• موارد مورد نیاز رنگرزی از جمله ظروف مخصوص آن
• ظرفی برای شتشوی لباس در بنزین
• میز کار
• اتو
• مهرهای چوبی
• قلم مو
• نخ، ریسمان، قیچی و ….

مراحلی که در چاپ باتیک باید آن‌ها را طی کرد

چاپ روسری باتیک نیازمند طی چندین مرحله است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

۱. آماده سازی پارچه مورد نظر (ترجیحا ابریشمی) :

ابتدا پارچه را در آب گرم نگه می‌دارند و سپس آن را درون دیگ زاج سفید رها می‌کنند تا به اصطلاح عمل دندانه دندانه شدن، که برای چاپ بهتر نیاز هست، انجام شود. سپس برای خشک کردن سریع آن از اتو استفاده می‌کنند.

۲. ساخت قالب به شکل یک مهر:

برای ساخت قالب به شکل مهر، ابتدا طرح‌هایی که بر روی پارچه‌ها هستند را می‌برند و بر روی یک تخته سه لایه می‌زنند. سپس یک دسته به طرف دیگر آن تخته می‌زنند.

۳. پارچه دندانه دندانه شده را روی میز کار پهن می‌کنند و با مداد حدود طرح‌ها را بر روی آن می‌کشند. سپس با استفاده از ماده مقاومی که در ظرف مخصوص خود به جوش آمده، مهر زنی را شروع می‌کنند. سپس پارچه را درون زاج سفید قرار می‌دهند تا ماده مقاوم در پارچه تثبیت شود.

۴. بعد از تثبیت ماده مقاوم، پارچه را درون رنگ تیره مورد نظر می‌اندازند (رنگرزی). سپس آن را دوباره به داخل زاج سفید می‌اندازند و بعد از اتو کشی و خشک شدن، قابل استفاده می‌شود.

نتیجه گیری

میل به زیبایی از صفات خوب انسان‌ها است و همیشه اکثر انسان‌ها به دنبال رسیدن به این مورد هستند و لباس یکی از مهم‌ترین مواردی است که در شکل گیری شخصیت همه افراد نقش موثری دارد و از طرفی بسیاری از افراد به طرح و رنگ لباس اهمیت بسیاری می‌دهند. از این رو از ۲۰۰۰ سال پیش روش‌هایی برای چاپ طرح روی پارچه‌ها پدید آمدند. چاپ روسری باتیک قدیمی‌ترین روش در این حوزه است. این روش امروزه به دلیل بالا رفتن تنوع طلبی در جامعه و ایجاد روش‌های جدید، پاسخگوی نیازهای بشر نیست. اما برای شروع هزینه زیادی را نمی‌طلبد، که همین یک مزیت عالی است. در چاپ باتیک از رنگ‌های زیادی استفاده می‌شود و همچنین ابزارهایی برای شروع به آن نیازمند است که در طی این مقاله ذکر شدند‌، همچنین مراحل چاپ نیز با توضیحات کامل ارائه شده‌اند.