پوشش مردم ترکمن؛ قسمت اول مردان

در سراسر جهان پوشش هر منطقه نشات گزفته از باور، اعتقادات، آداب، رسوم و فرهنگ آن منطقه است. در اکثر مناطق پوشش سنتی آن منطقه مربوط به یک دوره تاریخی خاص است اما با مطالعه و تحقیق بر پوشش ترکمن متوجه خواهیم شد که این نوع پوشش را نمی‌توان به دوره خاصی مرتبط کرد.

پوشش ترکمن

مانند پوشش دیگر مناطق ایران این پوشش نیز آمیخته از رنگ‌ها و طرح‌های شور انگیز است که دل را از هر بیننده می‌رباید.

پوشش مردم ترکمن اغلب از ابریشم بافته می‌شود ولی از دیگر موارد مصرفی در این پوشش میتوان به پوست، کتان و پنبه اشاره کرد.میان ترکمن ها مسئولیت پرورش کرم های ابریشم بر عهده مردان ترکمن می‌باشد و زنان مسئولیت تهیه پیله و پس از به دست آوردن ابریشم آن با چرخ دستی تاب می‌دادند تا نخ به دست آید.

پوشش مردان ترکمن

پوشش مردان و زنان ترکمن فرق چندانی با هم ندارند اما لباس و پوشش مردان ترکمن را می توان به ۳ قسمت بالاپوش، شلوار، کلاه‌ها و پای ‌پوش‌ها

بالاپوش‌ها/ تن‌پوش‌ها

دون:

ردایی بلند که تا زیر زانوان می‌رسد و از ابریشم بافته می‌شود «دون» نام دارد. دون دو نوع است:

اگر دون از ابریشم کاملا قرمز بافته شود به آن قیزیل دون می‌گویند و اگر دون را از ابریشم با رنگ متمایل به زرد ببافند و بافت پارچه آن یکنواخت نباشد- رنگارنگ و راه راه- باشد؛ به آن قارما دون می‌گویند.

چاکمن:

نوعی دیگر از بالاپوش‌های مردان ترکمن که از کت‌های امروزی بلند تر است و از کرک شتر بافته می‌شود؛ چاکمن نام دارد. چاکمنی که از کرک مرغوب تهیه شده باشد را اینچه چاکمن و چاکمنی را که از کرک زبر* بافته شده باشد؛ یوغین چاکمن می‌گویند.

ایچمک:

آستین بند که به آن پوستین نیز می‌گویند، از شانه به سمت مچ دست باریک می‌شود. ایچمک بنا به پوستی که از آن به دست می‌آیند انواع مختلفی دارد.

پیراهن روحانیون:

پیراهنی سفید با دامنی بلند که یقه آن به تقلید از روحانیون فارس مدور و دارای دکمه است. این نوع پیراهن را معمولا از جنس نخ‌های پنبه‌ای کتانی می‌دوزند.

چاتال:

جامعه‌ای سبک و کوتاه که در هنگام جنگ و حمله و دشمن آن را می‌پوشیدند.

یاپینجا:

از جنس نمد است و بدون آستین. چوپان‌‌ها در فصل زمستان به عنوان بالاپوش و در فصل تابستان به عنوان سایبان از آن استفاده می‌کنند.

شلوار

بالاق/ تنبان:

شلواری گشاد که رشته‌ی پنبه‌ای لیفه آن را تشکیل می‌داد. سر بالاق را گاه با هوتاز و گاه با منگوله می‌آراستند و به آن اوچغور می‌گفتند.

برای افراد مسن بالاق از پارچه‌های سفید و برای جوان‌ترها از پارچه‌های سبز و نیلی استفاده می‌کردندو

جولبار/ شلوار

پوشش مردان مسن ترکمن که در روزهای جشن می‌پوشیدند.

کلاه‌ها

تلپک:

کلاهی از جنس پوست که از پوست گوسفند تهیه می‌شود و انواع گوناگون دارد.

• دوومه تلپک
• بوخار تلپک
• شیپیرما تلپک

بوروک:

بوروک یا عرقچین که عموما با نقش‌های گوناگون سوزن دوزی می‌شود. این نوع کلاه در برخی لهجه‌ها تاخیا یا تایخا تلفظ می‌شود.

این نوع کلاه در بین مردان و زنان مشترک است. و یکی از زیباترین پوشش‌ها در منطقه ترکمن است.

دستار شیر شکری:

عمامه که دارای پارچه سفید با گل‌های نخودی رنگ می‌باشد.

پای‌پوش

چکمه:

اصلی‌ترین و کاربردی ترین پاپوش مردان چکمه است. چکمه‌های بلند مخصوص مردان ترکمن را ایدیک می‌نامند و در سوارکاری از آن استفاده می‌کنند.

چاریق:

کفشی نرم که از پوست گاو به دست می‌آید و برای استفاده در صحرا و خاک‌های نرم مناسب است.

دولاق:

قبل از پوشیدن چارق، پارچه‌دستباف و ضخیم را که از جنس پشم است مثل نوار دور پا تا زیر زانو می‌پیچند. دولاق حکم جوراب را دارد اما زبرتر و گرم‌تر است.

چپک یا یلکن:

نوعی دیگر از پاپوش مردانه پوشش ترکمن چپک است. این پاپوش سبک و راحت بوده و در مقایسه با دیگر پوشش‌ها شبیه به دمپایی امروزی است.

جوراب:

پوششی بافته شده توسط زنان ترکمن و از جنس ابریشم و پشم.